Kış Depresyonu

Mevsimlerin insan üzerinde pek çok fizyolojik ve psikolojik etkisi vardır. Mevsim değişikliklerinin getirdiği olumsuzluklardan etkilenmemek için öncelikle insan bedeninde yaşanan değişimlerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu değişimlerin başında sonbahar ve kış aylarında yaşanan mevsimsel duygu durum bozukluğu olarak tanımlanan rahatsızlık gelmektedir. Bu bozukluk sonbahar ve kış aylarında güneş ışığındaki azalmaya bağlı olarak yaşanan bir depresyon çeşidi olarak ifade edilebilir. Normal depresyonda ki tanı kriterleri bunda da geçerlidir. Ancak bu bozukluğun temel niteliği, depressif atağın başlaması ve düzelmesinin mevsimle ilişkili olmasıdır.

Sonbahar ve kış mevsiminin sadece doğa üzerine değil insan üzerine de pek çok etkisi vardır.  insanın doğasını olumsuz yönde etkileyerek çeşitli fiziksel ve psikolojik değişiklilerle neden olmaktadır. Bu olumsuz etkiler kış mevsiminin yoğun ve uzun olduğu bölgelerde daha belirgin olarak yaşanmaktadır.  Kış mevsiminin getirdiği olumsuzluklardan etkilenmemek için yaşanan değişimlerin belirlenmesi ve buna yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Kış mevsiminde yaşanan en önemli değişimlerden bir tanesi kış depresyonudur(mevsimsel depresyon). Mevsimsel duygu durum bozukluğu sonbahar ve kış aylarında yaklaşık olarak Kasım’dan Mart’a kadar güneş ışığındaki azalmaya bağlı olarak yaşanan depresyon bir çeşididir (Finlayson 2003). Bu depresyon tipik (enerji kaybı, baygınlık ve kötü duygulanım gibi) ve atipik (kilo alma, karbonhidratlı yiyecekleri tüketme isteği ve hipersommia gibi) depresyon semptomlarıyla karekterize major depresyon bozukluğunun bir alt tipidir.Bu bozukluğun temel niteliği depresif atağın başlama ve düzelmesinin mevsimle bağlantı göstermesidir ( Mıchalac et.al 2001, Yüksel 2001,Şükür ve ark.2002).

İlk kez Rosenthal ve arkadaşları tarafından (1984) yılında tanımlanan; Mevsimsel duygu durum bozukluğugunun bazı istatistiklerini incelediğimizde, Kadınlarda bu hastalığa yakalanma oranı erkekler göre 4 kat daha fazla olduğu ve İskandinav ülkeleri gibi kuzey ülkelerine doğru gidildikçe bu bozukluğun görülme olasılığı da arttığı gözlemlenmektedir.

Mevsimlerin nsanların duygu durumlarına etkisiyle ilgili yapılan çalışmlarda mevsimlere bağlı doğada yaşanan değişim farklı çağışım ve tetikleyiclerle duygularımıza yön tayin edebilmektedir. Sonbahar ve kış mevsiminde ağaçların yapraklarının sararması ve dökülmesi, yağmurun ve karın yağması, bazı insanlara doğanın ölümünü çağrıştırmaktadır. Doğanın bu değişimi insanın ruhsal yapısında tetikleyici olarak  aynı etkiyi gösterir ve insana ölümü hatırlatır. Bir sona gelmedüşüncesine kapılan ve  ölüme yakın hisseden insan, depresyona girme yatkınlığıyla bir çöküş yaşamaktadır.

Kış depresyonunun belirtileri

1. Mutsuzluk
2. Yorgunluk
3. Ümitsizlik, isteksizlik
4. Kendini değersiz hissetme
5. Suçluluk duygusu
6. Uyku bozuklukları (az ya da çok uyku hali)
7. Enerji kaybı ve halsizlik,
8. İştah eksikliği, iştahın azalması veya artması
9. Sinirlilik,karamsarlık
10. Aksiyete kaygılı düşüncelerde artış
11. Konsantrasyon bozukluğu, Dikkati toplamada güçlük
12. Günün geneline yaygın bir üzgünlük hali

İnsan psikolojisi üzerinde gün ışıgının olumlu etkisi bilimsel çalışmalarla ortaya konmuştur. Güneşin olumlu etkisi  şöyle açıklanmaktadır: Gözün ağ tabakasından alınan ve sinirsel yolla epifiz bezine iletilen ışık,melatonin üretimini azaltır, seratonin üretimini arttırır.İnsan psikolojik olarak neşelenir. Bu bağlamda kış depresyonu için alternatif tedavi yöntemleri geliştirilmiştir.

Işık tedavisi: 1986 yılında Uluslararası Ruh sağlığı Enstitüsü (National Institute of Mental Health)tarafından yapılan çalışmada kış depresyonu geçiren 112 hastaya parlak ışık tedavisi (fototerapi) uygulanmış ve %80 ‘inde etkili olduğu görülmüştür. Amerikan Tıp Birliği (American Medical Association) ve Amerikan Psikiyatri Birliğinde (American Psychiatric Association) fototerapiyi, ağır mevsimsel affektif bozukluğu semptomları olan hastaların tedavisi olarak onaylamıştır (Finlayson 2003). Işıkla tedavide parlak güneş ışığı verecek derecede geniş spektrumlu floresan ışığı kullanılır. Tipik ışık “dozu” 5000-10000 lüxdür (Yani parlak bir bahar günündeki yoğun ışık gibi). Floresan ışığın, hastanın bir metre uzağında günde iki –dört saat tutulması ve dakikada bir kez hastanın ışığa göz atması sağlanır. Üç veya dört gün içinde belirgin iyileşme olur (Öztürk 1997, Finlayson 2003).

Kış Depreyonunu Önlemek ve İyilişmek İçin Öneriler

1. Gün ışığının olduğu açık havada düzenli egzersiz yapın. Hava soğuk bile olsa düzenli egzersizleri kesinlikle aksatmayın.
2. Düzenli, dengeli ve sağlıklı beslenmeye gayret edin. Günlük 3 öğün halinde beslenin. Öğün saatlerini atlamayın.
3. Beyninize daha az oksijen girmesine neden olan yağlı yiyecekler yerine protein, vitamin ve mineral içeren yiyecekleri tüketmeye dikkat edin.
4. Mümkünse yalnız kalmayın.
5. Zamanınızı etkin ve planlı kullanın.
6.  Eğlenmeye ve sosyal aktivitelere kesinlikle zaman ayırın.
7. Sosyal medya alışkanlığınız varsa kısıtlamaya gidin.
8. Hafif ve rahat kıyafetler giyinin, kıyafetlerde canlı renkleri tercih edin.
9. Uyku düzeni için planlama yapın. Alıştığınız düzenin dışına çıkmayan yani fazladan kesinlikle uyumayın. Uyku düzenini bozacak faaliyetlerden uzak durun. Gün içinde kendinizi yorgun hissettiğiniz anlarda 10-15 dakika gözlerinizi kapatıp kendinizi dinleyin.
10. Gün ışığından mümkün olduğunca uzun süreli yararlanmaya çalışın. Kışın güneşli günlerde kapalı mekanlarda fazla vakit geçirmemeye çalışın.
11. Yaşadığınız ortamı parlak renklerle boyayın, mümkünse canlı çiçek, değilse yapay olanları bulundurun.
12. Olumsuz içerikli yayınları izlmekten ve üzüntüyü tetikleyen müziklerden uzak durun.
13. Nezle ve diğer kış hastalıklarından mümkün olduğunca korunmaya çalışın.
14. Kendinize iyi gelecek hobiler edinin.
15. Gerekirse kış ayları boyunca profesyonel yardıma baş vurun.
16. Bunun geçici bir durum olduğunu asla unutmayın. Unutmayın ki her kışın sonu bahardır ve sonra yaz gelir.

KAYNAKLAR

Ekinci M, Ayşe Okanlı A,  Gözüağca D, (2005) . "Mevsimsel Depresyonlar ve Başetme Yolları"  Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1,

Finlayson C.J (2003) .Wrestling Winter Blues.American Fitness 21 (6).

Koroğlu E, Güleç C (1997). Psikiyatri Temel Kitabı,Hekimler Yayan Birliği,Cilt 1.Ankara.

Mıchalak EE, Wilkinson C, Hood K, et al (2002). Seasonal and nonseasonal depression: How do they differ? Syptom profile,clinical and family history in a general population sample.Journal of Affective Disorders 69(1):185-192.

Öztürk O (1997).Ruh Sağlığı ve Bozuklukları 7.Basım,Medikomat Basım, Ankara.

Şükür O, Turhan N, Aydın H ve ark. (2002). Farklı bir bakışla depresyon. Galenos Ocak, 43-52.

 Yüksel N (2001). Ruhsal Hastalıklar. 2.Baskı,Çizgi Tıp Yayınevi, Ankara .

https://abapsikoloji.com/kis-depresyonu-nedir-belirtileri-nelerdir-ve-kurtulmanin-yollari/  Erişim: 14/12/2021

https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/kis-depresyonundan-korunmak-icin-5-oneri Erişim: 14/12/2021

https://www.sozcu.com.tr/2019/saglik/kis-depresyonunun-9-belirtisi-3200957/

 Erişim: 14/12/2021